Hybride cv-installaties bieden welkome hulp bij verduurzaming van wijken

Door het installeren van een hybride cv-installatie daalt het gemiddeld gasgebruik in een woning met 75%. Het elektriciteitsverbruik neemt wel toe, maar per saldo daalt het fossiele energiegebruik met een factor van 5 tot 6. Dit blijkt uit het ‘Demonstratieproject Hybride Warmtepompen in de gebouwde omgeving’. Diverse gemeenten zetten daarom fors in op de promotie van hybride cv-installaties.

Bij een hybride cv-installatie zorgt de lucht/water-warmtepomp voor de basisverwarming in een woning en blijft de cv-ketel aanwezig voor het opwarmen van tapwater en om bij te springen tijdens de meest koude winterdagen. Om de kansen van deze hybride installaties te kunnen bepalen, is het belangrijk de werkelijke prestaties in de praktijk vast te stellen. Daarom is er een uitgebreid onderzoek uitgevoerd. Dit gebeurde op initiatief van de Nederlandse Verduurzamingsindustrie Gebouwde Omgeving (NVI-GO), Techniek Nederland, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Bewonersbijeenkomsten in Bloemendaal

In Bloemendaal, Apeldoorn en Hoogenveen blijken beleidsmakers al enthousiast over de mogelijkheden van een hybride cv-installatie, zo geven verschillende woordvoerders van deze gemeenten aan. “Het gemiddelde gasgebruik van de woningen in onze gemeente ligt op 2300 m³ per jaar”, vertelt Hessel Kruisman. Hij is programmamanager Duurzaamheid in Bloemendaal. “Dit houdt in dat de potentie voor hybride cv-installaties in onze gemeente, die uit vijf dorpen bestaat, erg groot is. Natuurlijk zitten tussen de 10.000 woningen in onze dorpen relatief veel vrijstaande huizen, maar toch ook een flink aantal twee-onder-een-kap- en rijtjeswoningen. Omdat een warmtenet in onze gemeente geen optie is en er ook al redelijk veel problemen zijn met netcongestie, waardoor all-electric lastig is, zijn wij hybride cv-installaties actief aan het promoten.”

Kruisman vertelt dat Bloemendaal concrete stappen zet door het organiseren van bewonersbijeenkomsten. Daarvan zijn er nu al acht gehouden, waarop mensen intensief zijn voorgelicht over de kansen en werking van hybride cv-installaties. “Alle bewoners krijgen voorafgaand aan de bijeenkomsten in een bepaalde wijk of dorp een folder en een brief. Naast de informatie die mensen vervolgens krijgen op de bijeenkomsten, bieden we ze ook de energiezuinig thuisscan. Via de data uit hun slimme meter kunnen we bewoners via deze online tool laten zien of en welke maatregelen voor hun specifieke huishouden interessant en passend zijn. Op die manier proberen wij de verduurzaming in onze gemeente te versnellen. Alle voorwaarden, zeker ook met de informatie uit dit onderzoek, zijn daarvoor aanwezig.”

Combinatie met groen gas

Ook in Hoogenveen ziet de gemeente, zo vertelt wethouder Jan Zwiers, hele goede mogelijkheden voor de hybride installatie. Natuurlijk vanwege de energiebesparing, maar misschien nog wel meer door de besparing op energiekosten. “Het gemiddelde inkomen ligt in onze gemeente een stuk lager dan bijvoorbeeld in Bloemendaal”, vertelt Zwiers. “Juist om die reden willen wij de hybride installatie promoten, omdat bewoners daarmee al op korte termijn kunnen profiteren van een flinke besparing op hun energierekening, terwijl de investering relatief beperkt blijft. Met de gemiddeld duizend euro die een huishouden per jaar op energiekosten bespaart, kunnen ze het hybride systeem, als je de overheidssubsidie meerekent, in vier tot vijf jaar terugverdienen. Het grote voordeel is dat mensen niet meteen eerst het hele huis moeten isoleren of het afgiftesysteem moeten aanpassen of vervangen.” Zwiers praat uit eigen ervaring, zo blijkt, omdat hij zelf ook een hybride cv-systeem heeft; zijn systeem is één van de deelnemers aan het onderzoeksproject. “En die duizend euro besparing heb ik echt gerealiseerd. Ruim zelfs. Daarom hebben we in onze gemeente de installateurs bij elkaar geroepen om gezamenlijk een businesscase bij de bewoners voor te leggen. Deze markt is zo groot en er is zoveel werk, dat de installatiebedrijven niet angstig hoeven zijn voor concurrentie. Ons streven is om op korte termijn 4800 hybride cv-installaties te realiseren. Daarnaast zien wij, voor de wat langere termijn, een prachtige combinatie met groen gas. Vergisting biedt in onze regio hele mooie kansen. Wat is er mooier dan wanneer we straks het restant van het gasverbruik van de hybride installaties kunnen vervangen door biogas dat in onze eigen regio wordt opgewekt?”

Oplossing voor bepaalde wijken

In Apeldoorn vormt de hybride installatie, zeker voor bepaalde wijken, een prominente oplossingsrichting. Dat vertelde wethouder Danny Huizer. “Voor een aantal wijken zijn we bezig met warmtenetten. Daar zullen we hybride systemen niet promoten. Ook werken we aan een aantal ‘wijken van de toekomst’. In één van die wijken is het hybride cv-systeem met warmtepomp zeker een belangrijke optie. Nu de resultaten uit het onderzoek de enorme potentie duidelijk laten zien, zullen we wellicht naar een herwaardering van onze wijkplannen moeten kijken. Daarnaast werken wij als werkgever ook aan een soort ‘pc-privé-project’, maar dan met de hybride warmtepomp op de plek van de pc. Dat wil zeggen dat wij werknemers de mogelijkheid bieden om voor de eigen woning een warmtepomp aan te schaffen in ruil voor bijvoorbeeld vrije dagen of overuren, en zo tegen hele gunstige voorwaarden een hybride cv-installatie in de eigen woning te realiseren.” Ook werkt Apeldoorn met een winkel en showroom, om inwoners te informeren en te adviseren over de mogelijkheden van een hybride cv-installatie. “Mensen moeten dit concept echt zien en bij wijze van spreken ook aanraken en horen. Pas dan zijn ze bereid om de aanschaf te overwegen en de stap te zetten”, zegt Huizer. Zijn collega in Hoogeveen valt hem bij: “Als gemeente kunnen we deze techniek promoten en stimuleren. Maar wij zijn geen techneuten en we verkopen de systemen ook niet. De installateurs in onze gemeenten moeten deze businesscases samenstellen en de bewoners uiteindelijk ontzorgen.”

Conclusies uit het onderzoek

In dit demonstratieproject worden hybride installaties in circa 200 woningen, die qua bouwjaar en type uiteenlopen, gedurende minimaal één stookseizoen gemonitord. Op dit moment zijn de resultaten van 120 woningen met toestellen van diverse merken geanalyseerd. Daarmee is er al voldoende data verzameld om de eerste conclusies te trekken. Uitgebreide metingen tonen aan dat de hybride installatie een duidelijke verlaging van het energiegebruik realiseert. De deelnemende woningen hadden over de twee jaar voorafgaand aan het project een gemiddeld gasgebruik van 1850 m³. Door plaatsing van het hybride systeem is het gemiddeld gasgebruik met 75% verminderd tot 475 m³. Om deze besparing te behalen, gebruikten de woningen gemiddeld 2360 kWh aan extra elektriciteit per woning. Als we de besparing in aardgas omrekenen naar kWh, dan bespaart de bewoner ongeveer 13.475 kWh, oftewel een factor 5 tot 6. Dit alles resulteert in een jaarlijkse besparing van bijna 1000 euro per woning. Daarbij werden de energietarieven volgens het prijsplafond gehanteerd: 1,45 euro voor een m³ gas en 0,40 euro voor een kWh. Gerekend met de huidige (mei 2023) marktgemiddelde tarieven is deze besparing 1250 euro per jaar. Voor deelnemers aan het project die zonnepanelen hebben, is de besparing vrijwel altijd nog groter.

Geen bouwkundige aanpassingen

Een van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek is ook dat de woningen in het project geen bouwkundige aanpassingen nodig hadden. De spreiding in de resultaten is op sommige plekken redelijk groot. Er zijn deelnemers aan het onderzoek met meer dan 90% gasbesparing, maar ook deelnemers met minder dan 40%. Die spreiding zien we ook bij het elektriciteitsgebruik van de hybride warmtepomp. Een goede gasbesparing gaat soms toch gepaard met een relatief hoog elektriciteitsgebruik. Een conclusie op basis van deze resultaten is dat de kwaliteit van het afgiftesysteem en de regeltechniek van cruciaal belang zijn om in elke situatie tot goede prestaties te komen. Bij deelnemers met een duidelijk ondergemiddelde gasbesparing of een sterk hoger elektriciteitsgebruik, is één van die onderdelen vaak niet optimaal en halveert al snel het financiële resultaat. Hoewel de hoofdconclusie luidt dat de installatie van een hybride warmtepomp, zonder verdere maatregelen, gemiddeld 75% gasbesparing en een lagere energierekening met bijna 1000 euro per jaar oplevert, is er een belangrijke kanttekening. De leveranciers van de systemen, en zeker ook de installateurs, hebben nog wel een taak om tijdens de installatie het afgiftesysteem goed in te regelen. Ook is er de nodige voorlichting nodig om bewoners te leren omgaan met een hybride systeem. Zo is nachtverlaging van de binnentemperatuur niet of zeer minimaal wenselijk of noodzakelijk. Ook geldt bij het succesvol kunnen toepassen van een hybride installatie de ‘meten = weten-aanpak’. Alleen als de eigenaar en/of installateur kan zien wat de installatie doet, kan hij of zij vervolgens de prestatie verbeteren. De resultaten van het demonstratieproject laten zien dat met relatief kleine verbeteringen al snel een verhoging van de besparing te realiseren is. Om de spreiding van de resultaten verder te kunnen onderzoek en daarmee aanbevelingen te kunnen doen voor het optimaliseren van de prestaties, is besloten om de termijn van het project met een jaar te verlengen.

Voor meer informatie over het project kunt u terecht op www.demoprojecthybride.nl.